صحیفه‌ای برای بیداری | امام سجاد(ع) چگونه با زبان دعا امت را تربیت کرد؟

به گزارش شهرآرانیوز، در عصری که شمشیر یزیدیان بر گلوی آزادگی فرود آمده بود و استبداد اموی، هر صدای عدالت‌خواهی را در نطفه خفه می‌کرد، مردی از تبار نور، راهی متفاوت برای قیام در پیش گرفت. امام سجاد (ع)، وارث زخم‌های عاشورا، در میانه آوار خفقان سیاسی، با زبان لطیف و ژرف دعا، جامعه‌ای زخمی و گم‌کرده‌راه را به‌سوی ایمان، آگاهی و عدالت فراخواند.

این امام همام، در حالی که به ظاهر کناره‌گیری از صحنه‌های سیاسی داشت، با «صحیفه سجادیه»، منشور تربیتی و معنوی خود را تدوین کرد؛ مجموعه‌ای از ۵۴ دعا که نه تنها زمزمه‌های سحرگاهانه یک بنده با معبودش است، بلکه فریاد خاموش اعتراض علیه ظلم، جهل، فساد و نابرابری نیز هست.

دعا؛ زبانی برای آگاهی بخشی

در شرایطی که فضای عمومی جامعه با تبلیغات گسترده اموی علیه اهل‌بیت (ع) مسموم شده بود، امام سجاد (ع) از ظرفیت بی‌بدیل دعا بهره گرفت تا مفاهیم ناب توحیدی، معارف قرآن، فلسفه امامت، اخلاق فردی و اجتماعی، و عدالت‌طلبی را در جان مردم نهادینه کند.

در دعای ۲۷ صحیفه سجادیه، امام در قالب دعای خیر برای مرزداران، اندیشه مقاومت اسلامی را ترویج می‌دهد. در دعای ۲۰، خطاب به پیامبر (ص)، ضمن درود بر او، جایگاه والای اهل‌بیت (ع) و وظایف مردم نسبت به آنان را تبیین می‌کند. این‌گونه، امام با بیانی لطیف و معنوی، حقیقتِ ولایت را به ذهن‌ها بازمی‌گرداند، بی‌آن‌که مجالی برای سرکوب مستقیم حکومت فراهم آید.

پرورش انسان مؤمن در قالب مناجات

امام سجاد (ع) می‌دانست جامعه‌ای که زیر یوغ ظلم نفس می‌کشد، پیش از هر چیز به بازسازی درونی نیاز دارد. دعا‌های آن حضرت، همچون مناجات التائبین، مناجات العارفین، و مناجات المفتقرین، مخاطب را به خودسازی دعوت می‌کند. او انسانی را تربیت می‌کرد که در عین خشوع در برابر خدا، شجاع، آگاه، و مسئول در برابر جامعه باشد.

دعای مشهور مکارم الاخلاق نیز، الگویی روشن از تربیت اخلاقی یک مسلمان است؛ از کنترل خشم و زبان تا ایثار و فروتنی، همه در قالب واژگانی دلنشین و تأثیرگذار بیان شده‌اند. این دعا، در حقیقت، منشور اخلاق اجتماعی در بستر دین است.

صحیفه‌ای برای تاریخ؛ زبان مقاومت نرم

در زمانه‌ای که حتی گفتن حق، جرم بود، امام سجاد (ع) سخن گفت، اما نه با خطابه‌های پرشور که موجب حساسیت شود، بلکه با زمزمه‌های عارفانه. این هوشمندی در انتقال پیام، سبب شد تا صحیفه سجادیه، در طول تاریخ، به‌عنوان سندی ماندگار از «مقاومت نرم» اهل بیت (ع) شناخته شود.

به تعبیر برخی پژوهشگران، امام سجاد (ع) با این روش، نه‌تنها دل‌های شیعیان را حفظ کرد، بلکه با تعلیم دعا و آداب عبادت، هویت معنوی امت اسلامی را در برابر هویت‌سازی تحریف‌شده بنی‌امیه مقاوم ساخت.

در ادامه حتما بخوانید تأملی بر دعای ۱۴ صحیفه سجادیه و چگونگی مقابله با ستم از منظر توکل الهی

فرجام سخن؛ قیامی آرام، اما ماندگار

تربیت امت با زبان دعا، ابتکاری از امامی بود که سلاحش نه شمشیر، که مناجات بود؛ نه فریاد، که اشک؛ و نه فرمان نظامی، که تذکری پدرانه در لفافه دعا. راهی که امام سجاد (ع) گشود، امروز نیز برای ما الهام‌بخش است: تربیت جامعه با زبان دل، نه با اجبار؛ با منطق عرفان، نه غوغای سیاست.

این روش، چنان در جان تاریخ نشسته که پس از قرن‌ها، هنوز نغمه‌های سحرگاهانه صحیفه سجادیه، روح را جلا می‌دهد و دل‌ها را برای مبارزه با ظلم، مهیا می‌سازد.